Travmatik Bellek: Beynin "Geçmiş" Olarak Kodlayamadığı Anılar

Psikiyatri Uzmanı Prof. Dr. Gül Eryılmaz, travmatik anıların sıradan anılar gibi beyinde "geçmişte kalmış" olarak işlenemediğini, bu durumun kişinin bugününü ve ilişkilerini sabote ettiğini belirtiyor. Beynin hafıza merkezi olan hipokampüs, travmatik olaylara "zaman damgası" vuramayınca, anılar sanki şu an yaşanıyormuş gibi taze kalıyor.

Travmatik Belleğin Anatomisi: Neden Geçmişe Karışmaz?

Sıradan olaylar yaşandığında beynimiz bunları işler ve "Bu 10 yıl önceydi" diyerek arşivler. Ancak yüksek duygu yüklü (travmatik) olaylarda süreç farklı işler:

• Hipokampüs Devre Dışı: Beynin hafıza merkezi, travma anındaki yoğun stresi işleyemez ve olaya "zaman damgası" vuramaz.

• Örtük Bellek: İşlenemeyen bu bilgi, örtük bellekte (bilinçdışı) asılı kalır.

• Yeniden Yaşama (Flashback): Günlük hayatta travmayı hatırlatan herhangi bir ses, koku veya nesne tetikleyici olur. Beyin, bu anıyı "hatırlamak" yerine, sanki o an gerçekleşiyormuş gibi yeniden yaşar.

Travmatik Belleğin Belirtileri

Travmatik belleğin hayatı sabote etme biçimleri sadece ruhsal değil, bedensel ve sosyal belirtilerle de kendini gösterir:

• Aşırı Tepkisellik: Zil sesiyle yerinden fırlamak, sese duyarlılık, tahammülsüzlük.

• Bedensel Ağrılar: Sebebi açıklanamayan kronik ağrılar ve fiziksel yakınmalar.

• İlişkisel Sorunlar: Olumsuz/zararlı ilişkilerden kopamama, insanlara yabancılaşma.

• Duygusal Sabotaj: Sürekli kendini sabote etme, sebepsiz anksiyete atakları.

• Maskelenmiş Duygusallık: Kişinin kendini "çok duygusalım" diye tanımlaması, aslında çocukluk travmalarının bir belirtisi olabilir.

Tedavi Yöntemleri: Beyni Yeniden Programlamak

Travmatik belleğin etkisiyle bozulan "zaman algısını" geri kazanmak mümkündür:

1. EMDR Terapisi: Göz hareketleriyle duyarsızlaştırma ve yeniden işleme yöntemi olan EMDR, travmatik anıların duygusal yükünü azaltarak beynin bu anıları "normal" bir anı gibi işlemesini sağlar.

2. Psikoterapi: Kişinin kendisi ve dünya hakkındaki olumsuz şemalarını değiştirmeye odaklanır.

3. İlaç Tedavisi: Gerekli durumlarda semptomları (kaygı, uyku bozukluğu vb.) yönetmek için uzman kontrolünde uygulanır.