OBEZİTENİN KADINLARDA YOL AÇTIĞI 8 SAĞLIK SORUNU

Obezite, vücutta yağ oranının anormal derecede artması ile ortaya çıkan ciddi bir sağlık sorunudur. Erkeklerde ağırlığın %15-18’ini, kadınlarda ise %20-25’ini yağ dokusu oluşturmaktadır. Erkeklerde bu oran %25’i, kadınlarda %35’i geçerse, durum obeziteye işaret etmektedir. Günümüzde, özellikle kadınlarda obezite oranlarındaki artış ve bunun yol açtığı hastalıklar giderek büyük bir endişe kaynağı olmaktadır. 

Bu durumun nedenleri arasında hormonal farklılıklar, gebelik, menopoz gibi yaşam evrelerindeki değişimler ve sosyal faktörler yer almaktadır. Memorial Ankara Hastanesi Genel Cerrahi/ Obezite ve Metabolik Cerrahi Bölümü’nden Prof. Dr. Namık Özkan, Avrupa Obezite Günü öncesi, obezitenin kadınlarda yol açtığı hastalıklarla ilgili bilgi vererek, obeziteden korunmanın yolları hakkında önerilerde bulundu. 

Türkiye’de her 3 kişiden biri obez 

Günümüzde dünya nüfusunun yaklaşık 1,19 milyarının kilolu, yaklaşık 800 milyonunun da obez olduğu bilinmektedir. Ülkemizde ise yaklaşık 20 milyon kişi obezite ile mücadele etmektedir. World Obesity Atlas 2024 raporuna göre, Türkiye’de her üç kişiden biri fazla kilolu (%37,3) her üç kişiden biri de obez grubundadır (%36). Obezite oluşumuna; çevresel etmenler, aşırı ve yanlış beslenme alışkanlıkları, yetersiz fiziksel aktivite, yaş ve cinsiyet, eğitim durumu, sosyokültürel çevre, stres ve bazı psikolojik hastalıklar, endokrin ve metabolik hastalıklar, bazı ilaçlar, sigara ve alkol kullanımı, çok sık aralıklarla doğum yapma ve hareketsiz yaşam sebep olmaktadır. 

Kadınlarda erkeklere göre daha fazla görülüyor 

Obezite kadınlarda erkeklere göre daha fazla kendini göstermektedir. Çalışma hayatı, yaşam tarzı ve şehirleşme obezite için risk teşkil etmektedir. Hareketsizlik ve yiyeceklerdeki rafinasyonunun artması ve şeker içeriğinin çoğalması da obezitenin görülmesinde büyük bir rol oynamaktadır. Alınan enerji harcanan enerjiden fazla olunca obezitenin gelişmesi kaçınılmaz hale gelmektedir. 

Hipertansiyon, kalp ve kanser gibi hastalıklara neden olabilir 

Obezite neden olduğu ek hastalıklar sebebiyle de önemli bir sağlık sorunudur. Diyabet, hipertansiyon, koroner arter hastalığı, safra kesesi hastalıkları, osteo artrit, bel ağrısı ve astım gibi problemlerin görülme riski artmaktadır. Obez hastalarda, kanser gelişme riski de normal popülasyona göre daha fazla görülmektedir.  

Obezitenin kadınlarda neden olduğu başlıca hastalıklar:

Kadınlarda obezite sebepleri; hormonal farklılıklar, gebelik, menopoz gibi yaşam evrelerindeki değişimler ve sosyal faktörler olabilmekte ve bu hastalık birçok ciddi sağlık sorununa zemin hazırlamaktadır. 

1- Üreme Sistemi ve Jinekolojik Sorunlar

• Polikistik Over Sendromu (PCOS): Obez kadınlarda daha sık görülür. Obezite, PCOS gelişimini tetikleyebilir veya mevcut semptomları kötüleştirebilir. PCOS, adet düzensizlikleri, infertilite (kısırlık), aşırı tüylenme ve akne gibi sorunlara yol açan hormonal bir bozukluktur.
• İnfertilite (Kısırlık): Obezite, kadınlarda adet düzensizliğine ve yumurtlama sorunlarına yol açarak gebe kalmayı zorlaştırır. Tüp bebek gibi yardımcı üreme tekniklerinin başarısını da düşürebilir.
• Endometriyal (rahim) kanser: Obez kadınlarda endometriyal kanser riski normal kilolu kadınlara göre 2-4 kat daha fazladır.
• Meme kanseri: Özellikle menopoz sonrası dönemde obezite meme kanseri riskini artırır
• Gebelik komplikasyonları: Obez kadınlarda gebelik diyabeti, yüksek tansiyon, preeklampsi, erken doğum ve sezaryen doğum riski artar.

2- Metabolik Hastalıklar

• Tip 2 diyabet: Obezite, insülin direncinin en önemli nedenidir. Vücuttaki yağ dokusunun artması, hücrelerin insüline yanıtını bozarak kan şekerinin yükselmesine ve tip 2 diyabet gelişimine yol açar. Kadınlarda karın bölgesi yağlanması bu riski daha da artırır. 
• Metabolik sendrom: Bel çevresinde yağ birikimi, yüksek tansiyon, yüksek kan şekeri ve anormal kolesterol düzeylerinin bir arada görüldüğü durumdur.

3- Kardiyovasküler Hastalıklar

• Hipertansiyon: Fazla kilo, kalbin daha fazla çalışmasına neden olup kalp ve damarlara binen yükü artırarak kan basıncını artırır. Hipertansiyon, kalp krizi, inme ve böbrek hastalıkları için önemli bir risk faktörüdür.
• Kalp damar hastalıkları: Kalbi besleyen damarların daralması veya tıkanması sonucu oluşan ciddi bir durumdur. Obezite, koroner arter hastalığı, kalp krizi ve inme riskini artırır.
• Dislipidemi (Yüksek Kolesterol ve Trigliserid): Obezite, kandaki iyi huylu kolesterolü (HDL) düşürürken, kötü huylu kolesterolü (LDL) ve trigliserid seviyelerini artırabilir. Bu durum damar sertliğine (ateroskleroz) zemin hazırlar.
• İnme (Felç): Beyne giden kan akışının azalması veya durması sonucu oluşur. Obezitenin neden olduğu yüksek tansiyon, diyabet ve damar sertliği inme riskini artırır.

4- Solunum Sistemi Hastalıkları

• Uyku Apnesi Sendromu: Obezite, boyun çevresindeki yağlanma nedeniyle hava yollarını daraltarak uyku apnesine yol açabilir. Bu durum, gün içinde aşırı uyku hali, konsantrasyon güçlüğü ve kalp sorunları riskinde artışa neden olur.
• Astım: Obezite, astım gelişim riskini artırabilir ve mevcut astım semptomlarının kontrolünü zorlaştırabilir.

5- Sindirim Sistemi Hastalıkları

• Safra Kesesi Hastalıkları: Obez kadınlarda safra taşı oluşumu riski daha yüksektir.
• Gastroözofageal Reflü Hastalığı (GÖRH): Mide içeriğinin yemek borusuna geri kaçmasıdır. Karın içi basıncının artması reflüye neden olabilir.
• Karaciğer Yağlanması (Non-alkolik yağlı karaciğer hastalığı - NAFLD): Karaciğerde aşırı yağ birikmesidir. İleri evrelerde siroz ve karaciğer yetmezliğine ilerleyebilir.

6- Kas İskelet Sistemi Hastalıkları

• Osteoartrit (Kireçlenme): Fazla vücut ağırlığı, eklemlere binen yükü artırarak özellikle diz, kalça ve omurga eklemlerinde kıkırdak aşınmasına ve kireçlenmeye yol açar.
• Gut: Kandaki ürik asit seviyesinin yükselmesi sonucu eklemlerde iltihaplanmaya neden olan bir hastalıktır. Obezite gut riskini artırabilir.

7- Kanser: Obezite, özellikle menopoz sonrası kadınlarda meme kanseri, rahim (endometrium) kanseri, yumurtalık kanseri, rahim ağzı kanseri, kolon kanseri, böbrek kanseri ve safra kesesi kanseri gibi çeşitli kanser türlerinin riskini artırmaktadır. Yağ dokusu, kanser gelişimini destekleyebilecek hormonlar ve inflamatuar maddeler üretmektedir. 

8- Psikolojik Sorunlar

• Depresyon ve anksiyete: Obez kadınlarda özgüven eksikliği, toplumsal damgalanma ve ayrımcılığa bağlı psikolojik sorunlar daha sık görülür.
• Sosyal izolasyon: Obezite bireylerin sosyal yaşamdan uzaklaşmasına neden olabilir. Sosyal ayrımcılık ve damgalanma, obez bireylerin yaşam kalitesini olumsuz etkileyebilir.

Obeziteyi engellemenin 10 altın kuralı 

• Sağlıklı beslenmeye özen göstermek
• Meyve, sebze, tam tahıllar ve yağsız protein kaynaklarına ağırlık vermek
• İşlenmiş gıdalar, fast food, şekerli içecekler ve aşırı yağlı/tuzlu yiyeceklerden uzak durmak veya tüketimini sınırlamak
• Porsiyon kontrolüne dikkat etmek
• Yemekleri yavaş yemek ve iyice çiğnemek
• Yeterli miktarda su tüketmek
• Fiziksel aktiviteyi artırmak 
• Düzenli olarak egzersiz yapmak (haftada en az 150 dakika orta yoğunlukta veya 75 dakika yüksek yoğunlukta aerobik egzersiz önerilmektedir)
• Günlük yaşamda hareketliliği artırmak (asansör yerine merdiven kullanmak, kısa mesafeleri yürümek gibi)
• Yeterli ve kaliteli uyumak