|
Eskişehir'de Sağlık Hizmetleri Tarihsel Gelişim
1920’lerden günümüze Eskişehir’deki sağlık hizmetlerinin gelişimi dört dönem içinde incelenebilir. 1.dönem; Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin kuruluşundan 2. Dünya Savaşı’nın başlamasına kadar olan süre, ikinci dönem; 27 Mayıs 1960 tarihine kadar olan süre, üçüncü dönem; 1960 sonrası 2006 tarihine kadar olan süre, dördüncü dönem; 17 Temmuz 2006 tarihinden günümüze kadar olan süre olarak kabul edilebilir.
1920 – 1937 dönemi:
Sağlık Bakanlığı Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından 3 Mayıs 1920 tarihinde kurulmuştur. O zamanki adı Sıhhat ve İçtima-i Muavenat Vekaleti (Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı)dır. TBMM döneminin ilk Sağlık Bakanı Dr. Adnan Adıvar’dır. O dönemler cepheden gelen yaralıları iyileştirmek, iç ve dış göçmeni yerleştirmek ve bilgi toplamak, çabalarıyla geçmiştir.
Eskişehir Sağlık Müdürlüğü’nün Hizmet binasının bulunduğu yer, kargir Memleket Hastanesi ve müştemilatı olarak tapu kayıtlarında geçmektedir. 1908 yılında arsa sahibi olan Ermeni asıllı Agop Çılbıryan’dır. 1915 – 1924 arası arsaya 2 katlı bir bina yapılmış ve Belediye Millet Hastanesi olarak kullanılmıştır. Eskişehir Sağlık Müdürlüğü 1924’de Memleket Hastanesi adıyla Eskişehir Özel Muhasebesi’ne (Bugünkü adıyla İl Özel İdare Müdürlüğü’ne) devredilmiştir.
Cumhuriyet döneminin ilk Sağlık Bakanı Dr. Refik Saydam’dır. Refik Saydam dönemindeki uygulamalarda koruyucu hekimlik hizmetlerine daima büyük önem verilmiştir. Tüm yurtta olduğu gibi Eskişehir’de de sıtma, trahom, frengi ve salgın yapan bulaşıcı hastalıklarla mücadele edilmiştir.
1937 – 1960 Dönemi:
Bu dönemde en önemli olay; İkinci Dünya Savaşında, Türkiye’nin harbe girmemesine rağmen toplumun sağlık durumunun bozulmasıdır. Bu dönemde tüm yurtta olduğu gibi Eskişehir’de de sıtma, epidemiktifus ve çiçek hastalığı büyük salgınlar yapmıştır. Bu hastalıklarla “geniş bölgede tek yönlü hizmet” (Sıtma Savaş, Trahom Savaş gibi) modeli ile savaşılmıştır. Bakanlık “Olağanüstü Sıtma Savaş Kanunu” çıkarmıştır. Bir yandan salgınlar ve bir yandan beslenme koşullarının bozulması Eskişehir’de de ölümlerin artmasına sebep olmuştur.
1945 yılında İşçi Sigortaları Kurumu kurulmuş ve sigortalı işçiler için sağlık örgütü kurma, işletme ve sağlık personeli atama yetkisi verilmiştir.
1946-1950 yıllarında Sağlık Bakanı Dr. Behçet Uz döneminde, tüm yurtta olduğu gibi Eskişehir ilinde de tüm sağlık hizmetleri entegre edilmiş ve yaygınlaştırılmıştır. Tedavi Edici Hizmetler ile Koruyucu Hizmetler birleştirilmiştir. Hükümet tabipliği ile örgütlenmede ilçe kriteri esas alınmıştır. Her 40 köy için (20.000 nüfus) bir sağlık merkezi kurulmuş ve buralarda acil olgular için 10 hasta yatağı, 2 hekim ve Tedavi Hizmeti ile Koruyucu Hizmetleri beraber yürütebilmek için 11 yardımcı sağlık personeli Bakanlık kararlarına istinaden oluşturulmuştur.
1950-1960 döneminde Eskişehir’de de hastaneler devletleştirilmiş ve hasta tedavisi devlet hizmeti olarak kabul edilmiştir.
Eskişehir İl Sağlık Müdürlüğü binası ve arsası 1945’de bağış yoluyla Eskişehir Özel Muhasebesine verilmiştir. 1953 tarihinde Maliye Hazinesine intikal etmiş olup, İntifa Hakkı Sağlık Bakanlığına verilmiştir.
Dönemin Eskişehir İl Sağlık Müdürleri:
Nazmi BİLGİN
1937 – 1939
Remzi OTMAN
1939 – 1945
R. TALİMCİOĞLU
1945 - 1948
Emin SOGÜN
1948 – 1952
Rauf TUĞTEKİN
1952 - 1955
Edip YANAROĞLU
1955 - 1957
Dr. Ahmet ÜSTÜNOĞLU
1957 - 1959
1960 – 2006 Dönemi:
1965 yılında, “Nüfus Planlaması Hakkında Kanun” çıkartılmış ve tüm yurtta olduğu gibi ilimizde de nüfus sınırlayıcı hizmetler başlamıştır.
Bu dönemde gerçekleştirilen bir diğer önemli iş, 224 Sayılı Sağlık Hizmetlerinin Sosyalleştirilmesi Hakkındaki Kanun’un 1961 yılında kabul edilmiş olmasıdır. 1963 yılında Muş ilinde başlatılan sağlık hizmetlerinin sosyalleştirilmesi uygulaması 1 Ocak 1984 tarihi itibari ile bütün Türkiye'de dolayısı ile Eskişehir’de uygulanmaya başlamıştır. Bu kanunda yer alan ilkelere istinaden Eskişehir’de; entegre (birleştirilmiş) koruyucu ve iyileştirici bütün hizmetler, sağlık ocaklarında eşit ve sürekli olarak herkese, her zaman ve her yerde verilmiştir. Hastanelerin gereksiz yükten korunması, hastaların hastaneye kadar gitme zahmetinden kurtulması, aynı zamanda daha erken ve kolayca tedavi edilebilmeleri maksadıyla önce sağlık ocaklarına başvurmaları, evde ve ayakta teşhis ve tedavi edilemeyenlerin ikinci basamak olan hastanelere sevk edilmelerini sağlayan kademeli hizmet uygulanmıştır. Hizmetlerin planlanması ve uygulanması aşamalarında o hizmetleri alacak kişilerle ilişki kurmak ve onları karar mekanizmasına katmanın esas olduğu “Katılımlı Hizmet” gerçekleştirilmiştir. Sosyalleştirilmiş sağlık hizmetleri modeli içinde bu işlemin her sağlık ocağında kurulması gereken, toplum liderleri olan muhtarlar, imamlar, okul müdürleri, belediye başkanlarından oluşan, 3 ayda bir toplanıp bölgedeki sağlık hizmetleri hakkında kararlar alması beklenen “Sağlık Ocağı Sağlık Kurulu” aracılığı ile yapılması bir yönetmelikle belirlenmiş İlimizde de uygulaması yapılmıştır. Her 5.000 - 10.000 kişi için bir sağlık ocağı, bölgedeki köylerde ya da mahallelerde ise yaklaşık her 2.500 kişi için bir sağlık evi kurulmuştur. Böylece bölgedeki halkın sağlık düzeyinin geliştirilmesi için programlar geliştirilmiş, hem sağlıklı hem de hasta olan herkese sağlık hizmeti verilmiştir. Sağlık hizmetlerini hiç bir meslek grubu tek başına veremeyeceğinden bu hizmetleri yürütebilecek ekip oluşturulmuştur. Sağlık ocağı hekimi, bu ekibin başı ve yöneticisi olmuştur. 1980 yılında İlimiz de toplam Merkez ilçeyle beraber Çifteler, Mahmudiye, Mihalıççık, Sarıcakaya, Seyitgazi ve Sivrihisar olmak üzere toplam 7 ilçeye yönelik sağlık hizmetleri yapılandırılmış olup,7 merkez ilçede olmak üzere toplam 19 sağlık ocağı varken 1990’lı yılların sonunda 27’ye çıkmış 2006’ya gelindiğinde toplam Sağlık ocağı sayısı 48 olmuştur.
Sağlık Ocaklarında poliklinik hizmetleri artarak devam etmiş olup 1985 yılı poliklinik Sayısı 173.137, 1990 yılında 270.049, 2000 yılında 661.000 ve 2006 yılı poliklinik sayısı 1.543.738’e yükselmiştir.
İl nüfusu 1980 yılında 544.033 iken, Nüfus Artış Hızı %o 18,64, 1990 yılı nüfus 600,288, Nüfus Artış Hızı %o 12,00, 2000 yılında nüfus 677.764, Nüfus Artış Hızı %o 8,55 ve 2006 yılı nüfusu 706.430, Nüfus Artış Hızı %o 6,30 olarak gerçekleşmiştir.
1980’li yıllarda 173 uzman hekim, 95 pratisyen hekim, 90 diş hekimi, 136 eczacı, 528 hemşire ve 216 ebe ile sağlık hizmetleri yürütülmüştür.
1990 yılında 2 Merkez, Sivrihisar ve Mihalıççık ilçelerinde olmak üzere 4 Verem Savaş Dispanseri, Merkezde 1 Ana Çocuk Sağlığı Dispanseri, 1 Merkez Deri Tenasül Dispanseri, 1 Merkez Halk Sağlığı Laboratuvarı ile birinci basamak sağlık hizmetleri yürütülmüştür.
1980’li yıllarda İlimiz ikinci basamak sağlık hizmetlerini merkezde Devlet, Doğumevi Hastaneleri, SSK Hastanesi, TCDD Hastanesi, Anadolu Üniversite Hastanesi, Anadolu Üniversitesi Mediko Sosyal Hastanesi, Özel Sağlık Hastanesi, Özel Ege Hastanesi ile ilçelerde Çifteler ve Sivrihisar Devlet Hastaneleriyle yürütülmüştür.
Yatak Kapasitesi 1.551, Poliklinik sayısı 464.000, Yatak işgal oranı ise % 42,32 dir.
1990 yılı yatak kapasitesi 1.651, Poliklinik sayısı 926.000, Yatak İşgal Oranı ise % 65,00’dir.
2000 yılı ise yatak kapasitesi 2.700, poliklinik sayısı 1.807.000, Yatak İşgal Oranı ise % 69,00’dur.
2006 yılı ise hastane sayısı 12’e yatak kapasitesi 3.013’e, poliklinik sayısı 2.530.000, Yatak İşgal Oranı ise % 71,00’lere yükselmiştir.
2005 yılı şubat ayı itibarıyle kamu hastanelerinin Sağlık Bakanlığına devredilmesiyle SSK Hastanesi, Yunusemre Devlet Hastanesi, Zübeyde Hanım Kadın Hastalıkları ve Doğum Hastanesine dönüştürülmüş, TCDD Hastanesi ise devir olmuş daha sonra Zübeyde Hanım Kadın Hastalıkları ve Doğum Hastanesi olarak hizmetine devam etmiştir.
İl Sağlık Müdürlüğü binasının tapu senedi
İlimiz; birinci basamak sağlık hizmetleri ile ikinci basamak sağlık hizmetleri anlamında gelişerek hem sağlıklı hem de hasta olan herkese sağlık hizmeti verilmesi yönünde çalışmalarını arttırarak devam ettirmiştir.
Eskişehir Sağlık Müdürlüğü’nün hizmet binası; 1953-1970 arası Devlet Hastanesi, 1972 -1986 arası Doğum Evi Hastanesi, 1972 yılından itibaren İl Sağlık Müdürlüğü hizmet binası olarak kullanılmaktadır.
Eskişehir Sağlık Müdürlüğü ön binanın 1970 sel baskını görüntü
Dönemin Eskişehir İl Sağlık Müdürleri:
Dr. Ahmet KUTAY 1959-1967
Dr. Ercan ALTINÖZ 1967-1972
Dr. Halil SAĞDUYU 1972-1973
Dr. Mehmet PALANDÜZ 1973-1977
Dr. Hasan Basri GÜNŞEN 21.10.1977-20.10.1978
Dr. Mehmet PALANDÜZ 22.11.1978-08.09.1980
Dr. Mümin GÜNAY 18.08.1980-06.05.1981
Dr. Tacettin ERSOY 06.05.1981-06.11.1981
Dr. Avni ÖZDEMİR 1982-1985
Dr.Tekinalp OKTAR 27.05.1985-09.03.1987
Dr. Burhan ANAGÜN 17.04.1987- 03.03.1992
Dr. Ercüment PAŞAOĞLU 13.02.1992-13.02.1994
Dr. Halis BARLAS 14.02.1994-14.06.1994
Dr. Hüseyin BASIM 21.04.1994-10.06.1996
Dr. Burhanettin ERBAY 19.08.1996-29.12.1997
Dr. Rıdvan Sami ACAR 03.04.1998-21.07.1999
Dr. Abdullah ÖZCAN 21.07.1999- 13.08.1999
Dr. Enver TÜLCE 04.10.1999-19.09.2000
Dr. Tahir ÖZKAN 14.12.2000-15.01.2003
Dr. Rıza DURU 15.01.2003-07.07.2003
Dr. Tahir ÖZKAN 07.07.2003-22.09.2003
Doç.Dr. Alaettin ÜNSAL 26.09.2003-18.04.2005
Eskişehir İli 17 Temmuz 2006 Aile Hekimliği ve Taşra Teşkilatı Yapılanma Sonrası Sağlık Hizmetleri ;
İlimiz 17 Temmuz 2006 tarihinde Bolu ilinden sonra ikinci il olarak Aile Hekimliği Pilot Uygulamasına geçmiş, ülkemize örnek ve model olan sistemi başarıyla yürütmektedir. Birinci basamakta verilmesi gereken bireye ve topluma yönelik koruyucu sağlık hizmetlerini sunmak, kronik hastalıklarda sürekli bakım ve tedaviyi sağlamak, bu tür hastalığı olan kişileri izlemek, bireylerin yaşam kalitelerini ve sağlık düzeylerini geliştirmeye çalışarak toplumun gelişmesine katkı sağlamaktır. Aile Hekimliği Sistemi 3500–4000 kişiye 1 hekim düşecek şekilde nüfusun dağılımı yapılmış; başlangıçta 706 000 il nüfusuna göre 202 bölge belirlenmiş ve 202 hekim göreve başlamıştır. Sistem içerisinde her ilçeye bir Toplum Sağlığı Merkezi, Aile Hekimlerinin bir arada bulunduğu 66 Aile Sağlığı Merkezi ve 229’ e çıkan Aile Hekimi ve Aile Sağlığı Elemanı ile 812.320 nüfusa hizmet verilmektedir. Aile Hekimliği dışında, 1Ana Çocuk Sağlığı ve Aile Planlaması Merkezi, 1 Verem Savaş Dispanseri, 1 Talasemi Merkezi, 1 Gençlik Danışma ve Sağlık Hizmeti Merkezi, 2 Kanser Erken Teşhis, Tarama ve Eğitim Merkezi (KETEM), 1 özel poliklinik, 34 Özel Muayenehane, 111 Ağız ve Diş Muayenesi, 3 özel Ağız Diş Sağlığı Polikliniği ile birinci basamak sağlık hizmetleri yürütülmektedir. İlimizde; 4 Devlet Hastanesi, 1 Ağız ve Diş Hastanesi, 5 İlçe Hastanesi, 1 Üniversite, 4 Hastane Semt Polikliniği, 5 Özel Hastane, 1 Özel Ağız ve Diş Hastanesi, 4 Özel Dal Merkezi, 3 Özel Tıp Merkezi ile İkinci Basamak Sağlık Hizmetleri yürütülmektedir. 2014 yılı Yataklı Tedavi Kurumlarında yatak kapasitesi 3.485, il geneli poliklinik sayısı 7.683.424, Yatak İşgal Oranı ise %73,22’dir.
MHRS; pilot uygulama kapsamında Erzurum ve Kayseri illerinden sonra 1 Temmuz 2010 tarihinde İlimiz MHRS uygulamasına başlamıştır. İlimizde toplam Tepebaşı İlçesinde: Yunusemre Devlet Hastanesi, Eskişehir Devlet Hastanesi 1 Semt Polikliniği, Odunpazarı İlçesinde: Eskişehir Devlet Hastanesi, Yunusemre Devlet Hastanesi 2 Semt Polikliniği ve Ağız ve Diş Sağlığı Hastanesi bulunmaktadır.
Çifteler Devlet Hastanesi, Mahmudiye İlçe Hastanesi, Mihalıççık İlçe Hastanesi, Sivrihisar Devlet Hastanesi olmak üzere toplam 10 hastanemiz ikinci basamak sağlık kurumu olarak MHRS sistemine dâhil edilmiştir.
İlçe hastaneleri dâhil tüm Bakanlık hastaneleri 182 no’lu telefonla aradığında canlı operatörlerden istediği hekimden randevu alıp muayene olabilmektedir.
Ayrıca internet ortamında da randevu alınabilmektedir. İlimizde 2015 Ocak ayında 98.503 randevu alınmış olup, ortalama günlük randevu 3.200 dür. 01 Ağustos 2010 tarihinden itibaren ilimizde Evde Sağlık Hizmeti verilmeye başlanmıştır. Evde Sağlık Hizmeti ile yatağa bağımlı hastaların evde yapılabilecek tıbbî bakım ve rehabilitasyonları ev ortamında gerçekleştirilmektedir. 2014 Yılı içinde Devlet Hastaneleri, Aile Hekimleri ve Mobil Ekipler tarafından gerçekleştirilen hasta ziyaret sayısı 16.029’dur. Aktif kayıtlı hasta sayımız 4.812 kişi olup vatandaşımıza halen evde bakım hizmeti verilmektedir.
Eskişehir İl Sağlık Müdürlüğü binası bir sonbahar görüntüsü
Bakanlığımız 02.11.2013 tarihli ve 28103 (mükerrer) sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan 663 sayılı “Sağlık Bakanlığı ve Bağlı Kuruluşlarının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname” ile yeniden yapılandırıldı. Birinci basamak sağlık hizmetleri, koruyucu, önleyici sağlık hizmetleri, Aile Hekimlikleri, Entegre İlçe Hastaneleri, TSM’ ler, bulaşıcı hastalıklar, aşılama, yaşam kalitesini artırıcı çalışmalar, sigara, obezite, kanser, anne-çocuk, halk sağlığını tehdit eden konular, çevre sağlığı, biyolojik ürünlerle ilgili araştırma, geliştirme faaliyetlerinin yürütülmesi amacıyla Halk Sağlığı Müdürlüğü yürürlüğe girmiştir. İkinci ve üçüncü basamak sağlık kuruluşları devlet hastanelerinin yönetimi, işletilmesi, açma, işletme, denetleme, birleştirme, ayırma, nakletme, kapatma, kurum içi performans değerlendirmeleri yapmak, kurum içi personel, özlük, atama, nakil, satın alma, kiralama, arşiv, onarım, idari mali işler gibi faaliyetlerinin yürütülmesi amacıyla 31.10.2012 tarihli ve 3131 sayılı Makam Onayı ile Kamu Hastaneleri Birliği Genel Sekreterliği yürürlüğe girmiştir. İlimiz birinci basamak sağlık hizmetleri ile ikinci basamak sağlık hizmetleri alanında gelişmiştir. Sağlık hizmeti verilmesi yönünde çalışmalar artarak devam etmektedir.
Dönemin Eskişehir İl Sağlık Müdürleri:
Dr. Seraceddin ÇOM 18.04.2005-21.11.2007
Uzm. Dr. Hüseyin Seyhan FİDAN 21.11.2007-03.11.2012
Dr. Kadir DEMİREL 03.11.2012-16.12.2013
Dr. Ali MUMCU 06.12.2013-13.11.2017
Doç. Dr. Uğur BİLGE 13.11.2017- Devam Ediyor.
Halen İl Sağlık Müdürlüğü hizmet binası olarak kullanılmakta olan bina Korunması Gerekli Kültür Varlığı özelliği gösterdiğinden, Kültür Bakanlığı'na bağlı, Konya Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu'nca, 2863 ve 3386 Sayılı Yasalar gereğince, 2. gruba dâhil edilerek, tescil altına alınmıştır.
NOT: Dönemsel tarihler ve tarihçeler Sağlık Bakanlığı Tarihçesinden alınmıştır. |
